Delia Garcés: A diva galega do cine latinoamericano

Outra vez será Arturo Cuadrado ol que nos dará a coñecer o orixen galego dunha destacada actriz do cine Arxentino, neste caso o de Delia Garcés.

A nomeada artista co verdadeiro nome de Delia García, naceu en Buenos Aires o 13 de outubro de 1919. Foron os seus pais Gabriel García e Amadora Gerboles nados en Santo Tomé, nas altas montañas de Lugo. Tiveron tres fillas Elda, Amadora e Delia. Dona Amadora enviuva ó pouco tempo quedándose coas tres pequenas e con un futuro incerto. Cuadrado contanos esta parte desta interesante historia: “As dificultades son inmensas. Pero do corazón desta nai florece todo un glorioso poder de traballo, de sacrificio, de austeridade. Os seus traballos e sacrificios son para educar ás súas fillas. E de ese supremo esforzo da heroica raza galega cultivase e forma como un miragre unha das expresións mais rotundas do arte: Delia Garcés”
A propia Delia contanos na revista Galicia Emigrante o seu paso por Galicia: “ Levei persoalmente á miña nai a Galicia. Acompañeina a Santo Tomé, en Lugo. Non é fácil contar o que é aquelo. Pareceume estar ante un espectáculo bíblico, sinxelo e grandioso. As casas da aldea, os seus homes e mulleres, ata os animais, adquiren unha singular forza pura, primitiva. Á miña nai e a mín recibironnos con mostras de afecto inenarrables. Era como unha homenaxe aos que voltan coa lealtade dos permanentes sentimentos de amor e agradecimento ó lugar de orixen. Non debían saber, seguramente, que eu era actriz. Eu era naquel intre a filla de Gabriel e Amadora, e iso era motivo de festa en toda a aldea. Todos nos fixeron agasallos. Agasallábanos, cantabannos. E ata unha cabra soa nun penedo, semellaba feliz....

A pesar do seu triunfo o cine, según ela a súa vocación foi o teatro actuou en moitísimas obras, dende Living-room de Graham Green ata O cantar dos cantares de Jean Giraudoux ("engaiólame o teatro de Giraudoux", dixo algunha vez), pasando polo inevitable Shakespeare e George Bernard Shaw.

Mantivo unha estreita relación coa colonia galega. Coñeceu ó escritor Rafael Dieste e ó fotógrafo José Suárez. Desta colonia tivo varias homenaxes un por parte do destacado poeta Rafael Alberti á cal adicoulle unha canción. Da amizade de Rafael Alberti e María Teresa León coa actriz Delia Garcés e o seu esposo, o director Alberto de Zavalía, surxiron dous filmes arxentinos “La Dama Duende” (1944) e “El gran amor de Bécquer”, ambas con guións de Rafael e María Teresa

A outro homenaxe adicoullo ao pintor Luis Seoane quen lle fixo un debuxo nos días de “Cabalgata”.

Delia debutou no cine, no filme ¡Segundos afuera! (Chas de Cruz e Alberto Echebehere, 1937) e a fins dos trinta obtivo varias participaciónes de relativa importancia nos filmes baixo a dirección de Mario Soffici (incluíndo a xenial Kilómetro 111), Luis César Amadori, Manuel Romero e Alberto de Zavalía. Foi este último, ao tempo o seu home, o que lle deu o estrelato con Vinte anos e unha noite (1941), sombrío filme co guión de Alejandro Casona.
Na década dos curenta brillou en diversos filmes de Zavalía, Ernesto Arancibia e Luis Saslavsky e abandoou o celuloide en 1956 despois de filmar dúas películas con Carlos Schlieper (“Mi marido y mi novio y Alejandra”).

En 1951, por problemas co governo peronista, decidiu marchar de xira por Latinoamérica xunto ao seu home. E foi en México que conseguiu o papel polo que seguramente mais lla lembrará: Gloria, a esposa do celoso e paranoico Francisco que interpretou Arturo de Córdoba en Él, de Luis Buñuel. A película, estreada en México en 1953, veríase na Arxentina sobre o 1958.

Delia Garcés retirouse da actividade artística en 1966, despois de representar “El jardín de los cerezos”, de Anton Chejov. A súa face exquisita, que agora semella terse ido, seguirá brillando na pantalla grande e na lembranza dos que tiveron a sorte de ve-la actuar sobre un escenario.

O 7 de novembro de 2001 finou a actriz de cine e teatro arxentino Delia Garcés. Os seus restos foron cremados.
Recibira unha semán antes da súa muerte o premio ACE de Platino pola súa traxectoria e viusella contentísima e emocionada. Non aparentaba os 82 anos que tiña e adicoulle o premio ós actores, "portadores da palabra".

Filmografía en Argentina

ORIXEN DO APELIDO GARCIA

O verdadeiro apelido de Delia Garcés era García, según a “Gran Enciclopedia Galega”, é un apelido patronímico derivado do nome propio García, que no idioma godo significa “principe de ollada agraciada”. Atópase en toda a Península e tamén en América. Os García non teñen un tronco, e isto débese á antiga costume de convertir en apelido o nome do predecesor. En Galiza e en León existen dende moi antigo individuos deste apelido, e son numerosísimos os solares que levan tal denominación. Un dos primeiros cabaleiros coñecidos deste linaxe é Ramiro Gacía, governador de León no ano 843.

Lois Pérez Leira